B+O Architecten: pioniers in circulair bouwen

In het Drentse Holtien staat misschien wel het meest duurzame huis van Nederland. Niet alleen is het zeer energiezuinig, voor de bouw is ook nog eens gebruikgemaakt van hergebruikt materiaal. Precies volgens de filosofie van eigenaar Pieter Brink van B+O Architecten, die vindt dat er pas sprake is van circulair bouwen als je bouwt met 'afval'.

Wij vroegen Pieter waar hij zijn inspiratie voor het huis vandaan heeft gehaald, hoe hij aankijkt tegen circulair bouwen en hoe hij de inzichten die hij heeft opgedaan gebruikt in zijn werk als architect. 

Jan Terlouw

Het circulair bouwen begon voor B+O in 2005, met een ondernemersbijeenkomst waar Jan Terlouw aanwezig was.

Pieter vertelt: “Ik had het geluk dat ik bij de maaltijd bij Jan Terlouw aan tafel zat en hij gaf me toen een wijze les mee. Hij zei: in Nederland wachten we allemaal op elkaar. We zetten pas een stap als een ander hem ook zet. Dus als je vanavond thuiskomt of morgen weer aan het werk bent, wacht dan eens niet tot een ander de stap zet, maar zet zelf die stap.” 

Pieter en zijn vrouw waren op dat moment net begonnen met de ontwikkeling van hun nieuwe woning en besloten de les van Jan mee te nemen. Ze zouden een zo duurzaam mogelijke woning ontwikkelen die volledig in z’n eigen energie kon voorzien. “Offgrid is weliswaar niet helemaal gelukt, maar ik denk dat we wel veel verder zijn gekomen dan wanneer we die lat niet zo hoog hadden gelegd.”

Ecokathedraal

Maar het bleef niet bij een zo energiezuinig mogelijk huis. Pieter wilde ook zo veel mogelijk bestaande materialen hergebruiken. Zijn inspiratiebron hiervoor was de Ecokathedraal van Louis le Roy in Mildam bij Heerenveen: een plek waar flora en fauna hun natuurlijke gang kunnen gaan tussen stoeptegels en ander overgebleven bouwmateriaal.

“Via onze landschapsarchitect kwamen we in contact met de ideeën van Louis le Roy”, vertelt Pieter. “We hebben toen een bezoek gebracht aan de Ecokathedraal en werden getroffen door het hergebruik van betonsteen, stoeptegels en dat soort dingen. Het bezoek inspireerde ons om ons huis ook op die basis te bouwen en verder te kijken naar andere bestaande materialen die we konden hergebruiken.”

Bijzonder is dat Pieter als kind ook al door zijn vader werd meegenomen naar een project van Louis le Roy. “Het bezoek aan de Ecokathedraal was 40 jaar later, toen wij ons huis gingen bouwen, dus een fantastische eyeopener.”

Natuurgebied

Ook over de locatie valt een bijzonder verhaal te vertellen. Oorspronkelijk mocht er namelijk helemaal niet gebouwd worden. “We waren op zoek naar een plek waar we nieuwe natuur konden maken en die vonden we in een zandwinlocatie uit de jaren ‘60. We hebben onderzoek laten doen en toen bleek dat er om nieuwe natuur te creëren meer plas-dras aangelegd moest worden. En dus heb ik zelf een paar jaar lang op een derdehands rupskraan plas en dras gegraven op die locatie.” 

Nu is er een nieuw natuurgebiedje ontstaan waar de visstand vooruit is gegaan en dat volgens Pieter evenveel bezoekers trekt als een klein museum. Grappend: “Volgens Eric van der Bilt, de oud-directeur van Het Drentse Landschap, maakt de slechtste kraanmachinist de mooiste nieuwe natuur.”

De provincie heeft naar aanleiding van het project een werkgroep opgezet om alle zandwinlocaties in Drenthe te inventariseren en de mogelijkheden voor herbestemming te onderzoeken. “Zeker bij zandwinlocaties dicht bij stedelijke gebieden liggen geweldige kansen voor stedelijk uitloopgebied, recreatie, maar ook voor een fantastisch woonmilieu zoals Nijstad in Hoogeveen”, vertelt Pieter enthousiast. “Wij willen vooral op nieuwe natuur inzetten, maar ik denk dat het belangrijk is om per locatie te kijken waar de kernkwaliteit ligt.” 

“Het is pas circulair als je bouwt met afval.”

Pieter voert de inzichten die hij heeft opgedaan bij het ontwerpen en bouwen van zijn eigen huis ook door in zijn werk als architect bij B+O. “In de bouw, in onze architectenwereld, wordt vaak gezegd: “het is demontabel, daarmee is het herbruikbaar en wordt het dus circulair.” Maar ik vind dat het pas circulair is als je bouwt met 'afval'.”

Heel belangrijk bij circulariteit is volgens hem dat er materialen met een eenvoudige oorsprong hergebruikt worden en dat er zuinig wordt omgesprongen met grondstoffen. “Hier in de Gasfabriek hebben we bijvoorbeeld een baliemeubel dat gemaakt is van restafval van een zagerij, waar een mooie plaat van geperst is.”

Maar het hergebruiken van afgeschreven bestaande materialen, zoals Pieter ook in zijn eigen huis gedaan heeft, is wat hem betreft pas circulariteit in optima forma. “We hebben bijvoorbeeld verkeersborden gebruikt voor de deurtjes van onze keukenkastjes, onze gordijnen zijn gemaakt van een parachute en we hebben een tv-meubel dat gemaakt is van het huifzeil van vrachtwagens. Als wij nu iets nieuws nodig hebben, kijken we eerst of we het tweedehands kunnen vinden.” 

Om het hergebruik van bestaand materiaal van de grond te laten komen, is het volgens Pieter wel belangrijk dat er meer grondstoffenhubs komen, waar mensen kunnen rondstruinen op zoek naar geschikt tweedehands materiaal.

Nieuwe projecten

Het project in Dwingeloo begint heel langzaam aan navolging te krijgen, volgens Pieter. “In Groningen gaan we een restaurant bouwen vanuit dezelfde gedachte, dus ook hier gaan we zo veel mogelijk bestaande materialen gebruiken. En in de buurt van Doetinchem gaan we een woonvoorziening voor dementerende ouderen realiseren van houtskeletbouw in combinatie met biobased.”

Pieter ziet voor zichzelf en zijn partner Arnoud een belangrijke rol weggelegd om meer aandacht te krijgen voor duurzaam en circulair bouwen. “Als architecten zitten wij vooraan in het proces en dat is ook waar de keuze om duurzaam te bouwen gemaakt moet worden. Maar dan moet de klant het ook willen. Met de goede voorbeelden die we her en der als B+O realiseren zetten we langzamerhand stappen naar steeds meer en steeds betere voorbeelden van duurzaam en circulair bouwen.”