Dit is een publicatie in de Meppeler Courant op 29 juni 2022 geschreven door Harm Vonk

WIE IS NICE°? WAT DOET NICE°? EN WIE IS ALEX VAN OOST MET ZIJN CIRCULAIRE ECONOMIE?

Alex van Oost van NICE: ‘Hebben we een ramp nodig om tot verandering te komen?’

MEPPEL NICE° bestaat vijf jaar. Het Noordelijk Innovatielab voor Circulaire Economie lijkt een ‘ongrijpbaar iets’, maar het kennis- en expertisecentrum – dat een plekje heeft gevonden in de Gasfabriek in de Meppeler binnenstad – treedt steeds meer op de voorgrond. Tijd voor een interview met Alex van Oost, grondlegger en directeur.

Beneden achterin, zeg maar aan de Jumbo-kant van het gebouw, werken de collega’s van NICE in een industrieel kantoor. Grote raampartijen, stalen constructies en veel beton. Een groene tweezitter en wat planten zorgen voor kleur. Op de eerste verdieping is het kantoor van Alex van Oost (54). De oprichter van NICE wordt inmiddels vergezeld door tientallen collega’s. „Nice° is meer dan Alex van Oost, we zeggen niet voor niets ‘we are nice°’.”

Steeds vaker wordt NICE zichtbaar. Eerst in de kantlijn, maar met de steeds urgenter wordende discussie over duurzaamheid schuift het meer en meer naar de voorgrond. Zo heeft het een vinger in de pap als het gaat om de havendiscussie en de vernieuwbouw van Schouwburg Ogterop. „Onze adviezen worden steeds meer op waarde geschat.”

Lineair of circulair

NICE vindt haar oorsprong in december 2016, nadat 21 partijen (veelal overheid en onderwijs, aangevuld met een handvol ondernemers) het hoog tijd vinden om aan de slag te gaan met de circulaire economie: een economie die duurzaam en verantwoord is in het licht van de klimaatproblemen. Gaandeweg komen de opdrachten op gang, al voelt destijds nauwelijks iemand de noodzaak. „Iedereen verdient zijn geld nog in de lineaire economie en, zeker kleine, ondernemers nemen geen risico’s. Overal is de verandering nog veel te dun, ook mondiaal. Maar het kan zo niet meer.”

Het water staat ons aan de lippen, waarschuwt Van Oost. „En let wel: ik ben allesbehalve een bangprater. Van nature ben ik een heel optimistisch mens. Als jongetje zag ik mezelf als de held die het zou gaan fixen. In de loop der jaren ben ik steeds bescheidener geworden. Ik doe wat ik kan. En ik had gehoopt dat we aantal dingen konden voorkomen, maar het kantelpunt is al gaande.”

Hij vervolgt: „Ik vrees dat we nog meer te maken krijgen met nog meer crises die ons uiteindelijk dwingen om te veranderen. Zoals corona ons dwong tot digitale samenwerking; twintig jaar werd er al over gesproken en er werden miljoenen in gepompt. Maar er gebeurde niks. En toen het ineens moest, bleek het te kunnen. Dan vraag ik me af: hebben we een ramp nodig om als grote groep, als samenleving, tot verandering te komen?”

‘Mindchange’

En zo zijn er talloze vragen die Van Oost en de zijnen zichzelf stellen. Het antwoord luidt vaak, zegt hij, dat ‘we’ anders moeten leren kijken naar onze eigen plek in de wereld.Mindchange . „Het probleem is niet klimaatverandering, grondstofschaarste of CO2-uitstoot. Wél hoe wij, als mens en westerse samenleving, kijken naar de wereld. In die verandering van ons mentaal model, in die mindchange , zit de sleutel”, betoogt Van Oost. „Er is angst voor het nieuwe. Dat is echt een belemmering om dingen te proberen. Het gaat om het omarmen van onzekerheid. Niet weten waar we uitkomen, maar het toch doen. Hebben we voldoende vertrouwen in elkaar om dat te doen? Ik noem dat het proces van intelligent vooruitstruikelen: we rennen niet als kip zonder kop vooruit, maar we beseffen dat er dingen fout gaan of anders uitpakken. En dat dat oké is.”

Zijn kijk op de wereld wint steeds meer aan terrein: duurzaam, groen en circulair zijn begrippen die gemeengoed zijn geworden. Van Oost grijpt terug op de boerendiscussie. „De oplossing wordt gezocht in de technische innovaties, maar kijk naar de bron: waarom eten we zoveel dierlijke eiwitten? Is dat nodig? Je zegt: mijn maaltijd is niet volledig zonder een stuk vlees. Waar is dat ingeprent? Er zijn genoeg culturen waar dat anders is. Weer die mindchange . Zeg je: poten af van mijn stuk vlees, dit is onze cultuur. Of ben je bereid anders te kijken en zeg je: nu ik me bewust ben van de effecten van mijn gedrag ga ik op zoek naar andere keuzes.”

Hogere wetenschap

Die andere keuzes maken, die bewustwording, dáár ligt volgens Van Oost een rol weggelegd voor NICE. „Je moet elkaar vinden in de discussies. Of nice° de wijsheid in pacht heeft? Nee! Wij weten het echt ook niet. We weten wel de richting die we op willen. We kunnen elkaar scherp houden, maar wij zijn geen hogere wetenschap. No way. Maar ‘dat kan niet’ is niet meer goed genoeg voor ons. We blijven onderzoeken.”

De haven, ook zo’n geval van ‘mindchange’, volgens Van Oost. „Het frame is: de haven is vies, die activiteiten zorgen voor uitstoot en als we zo doorgaan, gaat de Weerribben naar zijn grootjes. Maar kunnen we een haven helpen ontwikkelen die níet gestoeld is op meer, meer, meer, maar zelfs kan bijdragen aan het versterken van de natuur? Kunnen we ons dat voorstellen?”

Geen olievlek maar een golf

Alex van Oost is na vijf jaar vooral trots op de bijdrage die nice° levert in de maatschappelijke discussie. „Circulaire economie is een van de antwoorden om uit de huidige situatie te komen. Dat is onze overtuiging. Dat verhaal werkt aanstekelijk. Mensen zijn anders gaan denken, anders gaan doen. En jij raakt weer een ander: pay it forward . Het wordt geen olievlek – dat gebruiken we niet meer - maar een golf.”

Nice° is niet ‘woke’, zegt Van Oost. Woke, een recent begrip dat een nieuwe stroming in de samenleving aanduidt: wakker. Een geluid dat is ingegeven door een politiek correcte stelling over gevoelige onderwerpen in de maatschappij. „Zo zijn we hier niet”, aldus Van Oost. „Maar mocht je hier solliciteren, dan vragen we je wel naar je gewoontes in het dagelijkse leven: hoe woon je, wat eet je en hoe verplaats je je? Als je vlees eet, gaan we het er wel over hebben. Ik snap dat je vlees lekker vindt - zelf heb ik ook vlees gegeten, maar ben je je bewust van de impact van die keuzes? Gedachteloos leven gaat niet als je hier werkt. Net als in de projecten gaan vaste gewoontes op de schop.”

En dan? Als je aangenomen wordt? Is het leuk bij nice°? „De vraagstukken waar we samen aan werken, zijn groot en de tegenslagen zijn legio. Kijk maar naar de oorlog in Oekraïne en de effecten daarvan op ons leven. We zijn geen redders van de planeet, maar we hebben elkaar gevonden op een gedeelde missie. Al is wat we samen doen maar een druppel op een gloeiende plaat, het ís een druppel. Die vele druppels vormen een zee, een golf en dan de volgende rimpeling.”

Harm Vonk